Үзэл бодол
Монголын Сэтгүүлчдийн Нэгдсэн Эвлэл үйл ажиллагааны тайлангаа танилцуулж байна
СЭТГҮҮЛЧДИЙН БОЛОВСРОЛЫГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХ, ХАМТЫН АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ ЧИГЛЭЛЭЭР
2018.2.26-04.16. МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч, Орон нутаг хариуцсан Дэд ерөнхийлөгч нараар ахлуулсан ажлын хэсэг Орон нутгийн салбар зөвлөлийн үйл ажиллагаатай танилцан бүх гишүүдтэй уулзах санал хүсэлтийг сонсох, их хурлын үйл ажиллагаа, дэвшүүлсэн зорилго, зорилтоо танилцуулах, салбар зөвлөлийн бүтэц зохион байгуулалтыг сайжруулах, аймаг орон нутгийн удирдлагууд, аж ахуйн нэгж байгууллагуудтай хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх зорилгоор 21 аймгаар тойрч ажиллав.
2018.3.30. "Цахим эрин ба сэтгүүл зүй, чиг хандлага” сэтгүүл зүй судлаачдын IV симпозиум болж салбарын талаар мэдээлэл солилцож, тулгамдсан асуудлуудыг хэлэлцэв.
.jpeg)
2018.04.16-19. МСНЭ-ийн 23 салбар зөвлөлийн төлөөлөл, 21 аймгийн сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтнууд оролцсон “Орон нутгийн анхдугаар форум”-ыг зохион байгууллаа. Тус форумд орон нутгийн сэтгүүлчид, төвийн сэтгүүлчид, зохион байгуулагчид, ажлын алба болон сургагч багш нарын бүтэц бүрэлдэхүүнтэй нийт 170 хүн оролцсон юм. Мөн форумаар төсөл бичих, маркетингийн төлөвлөгөө боловсруулах цогц сургалтад хамруулах, хоорондоо туршлага хуваалцах, орон нутгийн сэтгүүлч солилцооны хөтөлбөрийг эхлүүлэх, орон нутгийн сэтгүүлчдийн нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх зорилт тавьж биелүүлэв.
2018.05.01. “Мэргэшсэн сэтгүүлч бэлтгэх үндэсний хөтөлбөрийн нээлт” болов.
2018.05.01. “Цахим сэтгүүл зүйн II форум”-ыг хийлээ.
2018.05.02. Сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудад “Төсөл хөтөлбөр, маркетинг, бизнес төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй” сургалтыг зохион байгууллаа.
2018.05.02. “Редакторуудын улсын зөвлөгөөн”-ийг 150 редакторын оролцоотойгоор зохион байгуулав.
2018.05.03. Монголын сэтгүүл зүйн салбарын 105 жилийн ойн хүрээнд “Хараат бус сэтгүүл зүй” үндэсний форумыг 700 сэтгүүлчийг хамруулан зохион байгууллаа.
.jpg)
2018.06.03-04. Дорноговь, Дорнод, Говьсүмбэр, Хэнтий аймгийн сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн ажилчид, төлөөлөгч, сургагч багш нарыг оролцуулсан Зүүн бүсийн сэтгүүлчдийн бүсчилсэн сургалт хийлээ.
2018.06.08-09. Баян-Өлгий, Увс, Ховд, болон Говь-Алтай аймгийн сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн ажилчдыг хамруулсан Баруун бүсийн сэтгүүлчдийн бүсчилсэн сургалт хийв.
2018.6.16-17. Дархан-уул, Хөвсгөл, Орхон Сэлэнгэ аймаг болон Налайх дүүргийн сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн ажилчдыг оролцуулсан Төвийн бүсийн сэтгүүлчдийн бүсчилсэн сургалтыг зохион байгууллаа.
2018.8.17-20. Говьсүмбэр, Дорнод, Дорноговь, Сүхбаатар, Хэнтий аймгийн нийт 70 гаруй сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтныг хамруулсан Зүүн бүсийн урлаг, спортын наадмыг зохион байгуулав.
2018.9.21-24. Дархан, Эрдэнэт, Сэлэнгэ, Хөтөл, Хөвсгөл аймгийн 80 гаруй сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтныг хамарсан Төвийн бүсийн урлаг, спортын наадам боллоо.
2019.02.18. Мэдээллийн сайтын эрхлэгчид, сэтгүүлчдийн уулзалт зохион байгуулж, цахим сэтгүүл зүйн тулгамдсан асуудлыг хэлэлцэв.
2019.03.06. "Сэтгүүлчийн хөдөлмөрлөх эрхийг хамгаалах нь" сэдэвт хэлэлцүүлэг МУИС-ийн номын санд зохион байгууллаа.
.jpg)
2019.04.20-22. МСНЭ "Орон нутгийн хэвлэл мэдээллийн II форум”-ыг Найрамдал олон улсын хүүхдийн цогцолборт өдрүүдэд зохион байгууллаа. Тус форумд 21 аймгийн 100 хэвлэл мэдээллийн байгууллагын сэтгүүлч, уран бүтээлчид оролцлоо. Форумаар Хэвлэл мэдээллийн салбар дахь мэдээллийн аюулгүй байдал, өрчин цагийн чөлөөт хэвлэлийн асуудал, сэтгүүлчдийн ур чадвар, орон нутгийн сэтгүүлчдэд тулгамдаж буй асуудал, сэтгүүл зүйн бичвэр түүнд тавигдах шаардлага, төрөл зүйлүүдийг хэлэлцсэн юм.
2019.05.02. “Редакторуудын улсын зөвлөгөөн”-ийг Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлтэй хамтран хоёрдахь удаагаа 200 редакторын бүрэлдэхүүнтэй зохион байгуулав.
2019.05.03. “Хараат бус сэтгүүл зүй” үндэсний II форумыг НЗДТГ-ын дэмжлэгтэйгээр СТӨ-нд зохион байгууллаа.
2019.09.13. Монголын сайтын холбооноос санаачлан, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөл, МСНЭ-тэй хамтран "Цахим сэтгүүл зүй ба Монгол хэлний дархлаа" сэдэвт сургалт зохион байгууллаа.
.jpg)
СЭТГҮҮЛЧДИЙГ ДЭМЖИХ, НИЙГМИЙН ХАРИУЦЛАГАА ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛЭЭР
2018.02.21. МСНЭ-ийн үе үеийн ерөнхийлөгч, Удирдах зөвлөлийн гишүүд, Хяналтын зөвлөлийн гишүүд, ахмад сэтгүүлчид зэрэг 130 гаруй ахмад буурлуудаа хүндэтгэл үзүүлэх сар шинийн золголт хийв.
2018.03.06. Үндэсний сэтгүүл зүй үүсч хөгжсөний 105 жилийн ойн хурал боллоо. Тус хуралд ахмад сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын удирдлага, хэвлэл мэдээллийн албадын дарга нар, хэвлэл мэдээллийн ажилчид, МСНЭ-ийн Удирдах зөвлөл, Хяналтын зөвлөлийн төлөөлөл оролцсон юм.
2018.03.06. “Эх сайхан монгол хэл” цахим хөдөлгөөний чэллэнж эхлүүлж сошиал орчинд найруулга зүйн хувьд алдаагүй зөв бичиж заншихыг уриалсныг үр дүнд уг хөдөлгөөнд 500 гаруй сэтгүүлч, 25 мянган иргэд нэгдсэн юм.
.jpg)
2018.03.21. Дэлхийн “Аз жаргалын өдөр”-ийг тохиолдуулсан эсээ бичлэг, гар зураг, фото зураг, шилдэг бүтээлийн уралдааныг зохион байгуулав.
2018.07.11. Монгол Улсын Төрийн Соёрхолт, МУСГЗ, Төр нийгмийн зүтгэлтэн Цэндийн Намсрай агсны 100 жилийн ойд зориулан босгосон Гэрэлт хөшөөний нээлтэд МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Х.Мандахбаяр оролцож үр ач, төрөл төрөгсөд, нутаг усны зон олонд нь хүндэтгэл үзүүллээ.
2018.09.26. “1000 сэтгүүлчийн орон сууц” хөтөлбөр, "Сэтгүүлч" ордон байгуулах төслийн нээлт, "Шинэ Гүрэн" орон сууцны цогцолбор хорооллын бүтээн байгуулалтын хүрээнд эхний ээлжийн 400 сэтгүүлчийн орон сууцны барилгын шав тавих ёслолын ажиллагаа боллоо.
.JPG)
2018.09.26 “Сэтгүүлч” ордон барих газрын гэрчилгээгээ хүлээн авч, барилгын зургийн ажлыг хийж гүйцэтгэж дуусаад байна.
2018.10.01. МСНЭ-ээс ахмадын баярыг тохиолдуулан ахмад сэтгүүлчдээ хүлээн авч хүндэтгэл үзүүлэв.
.jpg)
2018.12.04. МСНЭ, МУИС хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурлаа.
2018.12.09. “Ган үзэг 2018” оны тэргүүн наадмыг зохион байгуулав. МСНЭ-ийн Удирдах зөвлөлөөс сэтгүүлч мэргэжлийн үнэлэмжийг дээшлүүлэх, сэтгүүлзүйн бүтээлийн үнэлгээг өсгөх зорилгоор оны шилдэг сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сэтгүүл зүйн бүтээлд мөнгөн шагнал дагалддаг болгох шийдвэр гаргаж, нийт шагналын сан 99 сая төгрөгийн шагналыг “Ган Үзэгтэн” сэтгүүлчдэдээ олголоо.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
2019.02.09. Урвуулагч хэмээх шороон гахай жилийн сар шинийн баярыг тохиолдуулан МСНЭ салбарын 130 ахмадаа хүндэтгэн хүлээн авч, гарын бэлэг гардууллаа.
2019.02.15. "Улаан Од" нэрээрээ уншигч түмэндээ хоногшсон "Соёмбо" сонины 95 жилийн ойд МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Х.Мандахбаяр оролцож мэндчилгээ дэвшүүлэн дурсгалын зүйл гардуулав.
2019.02.20. “1000 сэтгүүлчийн орон сууц” хөтөлбөрийн талаарх мэдээллийг, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, мэргэжлийн редакцад хүргүүлж, нийт 100 сэтгүүлчийн материал ирснээс орон сууцад хамрагдах шалгуур хангасан 44 сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудын материалыг “Шинэ гарц” ХХК-д хүргүүлэв.
2019.03.06. Үндэсний сэтгүүл зүйн 106 жилийн ойн баярын хурлаар Ж.Цэвээний нэрэмжит Сэтгүүл зүйн салбарын дээд шагналаар хуучнаар "Улаан-Од" одоогийн “Соёмбо” сонины 100 настай ахмад сэтгүүлч, хурандаа Ж.Ядмаа, МСНЭ-ийн "Алтан өргөмжлөл"-өөр МУСГЗ ахмад сэтгүүлч Г.Жамъян, Д.Хасбазар, Ш.Батмөнх нар шагнагдлаа. Мөн МСНЭ, МОНЦАМЭ агентлагаас хамтран олгодог шилдэг мэдээний сурвалжлагчийн шагналыг сэтгүүлч М.Бүжинлхам, “TВ5” телевизийн сэтгүүлч Г.Бадамлянхуа нарт олгов.
2019.3.20. Дэлхийн “Аз жаргалын өдөр”-ийг угтан эсээ бичлэг, гар зураг, фото зураг, шилдэг бүтээлийн уралдааныг зарлав. Мөн нийгэмд хийж бүтээсэн сайн сайхан үйл хэрэг нь олонд хараахан танигдаагүй хувь хүн болон хамт олныг нээн илрүүлж "Гэгээн Үйлстэн” шагналыг олгов.
2019.03.22. МСНЭ-ийн дэргэд Хэвлэл мэдээллийн гэрэл зурагчдын салбар зөвлөл байгуулагдав. МСНЭ-ийн Удирдах зѳвлѳлийн хуралдаанаас МСНЭ-ийн Хэвлэл мэдээллийн гэрэл зурагчдын салбар зөвлөлийн даргаар Б.Чадраабалыг сонголоо.
2019.06.07. МСНЭ-ийн зүгээс Орхон аймгийн ахмад сэтгүүлч Янживын Чүлтэмийн “Тавтын захирал”, “Эзэн богд Чингисийн 108 сургаал”, “Туулсан замын гэгээн мөр” зэрэг номуудын хэвлэлтийг ивээн тэтгэв.
2019.09.01. Сэтгүүлчдийг эрүүл мэндийн үзлэг оношилгоонд үнэ төлбөргүй, зарим нарийн мэргэжлийн шинжилгээнд хөнгөлөлттэй үнээр хамруулах хөтөлбөр хэрэгжиж эхэллээ.
2019.09.05. МСНЭ-ийн Орон нутаг хариуцсан дэд ерөнхийлөгч А.Батбаяр, Бага хурлын гишүүн Д.Батчимэг нар Багануур дүүрэг дэх сэтгүүлчидтэй уулзаж МСНЭ-ийн Багануур дахь салбар зөвлөл албан ёсоор байгуулагдав.
2019.09.16. МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Х.Мандахбаяр сэтгүүлч М.Уянга, Ж.Жаргалсайхан нарын эмчилгээний зардалд нэмэрлэхээр хувиасаа тус бүр хоёр сая төгрөг хандивлав.
2019.10.03. МСНЭ ахмад сэтгүүлчдээ хүлээн авч хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбарт залуу нас, сэтгэл зүрхээ зориулан хөдөлмөрлөсөн үе, үеийн ахмад сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудаа хүлээн авч хүндэтгэл үзүүллээ. Энэ үеэр хараат бус сэтгүүл зүйн чиглэлээр ахмадууд үнэтэй зөвлөгөө өглөө.
МЭРГЭЖЛИЙН ЁС ЗҮЙ, СЭТГҮҮЛ ЗҮЙН САЛБАРЫН ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ОРЧНЫГ САЙЖРУУЛАХ ЧИГЛЭЛЭЭР
2018.2.24. МСНЭ, Монголын өмгөөлөгчдийн холбооны төлөөлөл хамтын ажиллагааны санамж бичгийн хүрээнд төлөвлөсөн ажлуудыг шат дараатай хэрэгжүүлэх асуудлаар уулзалт хийв.
.jpg)
.jpg)
2018.03.01. МСНЭ-ийн Ажлын албанд хуулийн зөвлөх, өмгөөлөгчийн орон тоо бий болгож, орон тооны өмгөөлөгч ажиллуулж эхэллээ.
2018.04.26. МСНЭ-ийн ерөнхийлөгч Х.Мандахбаяр сэтгүүлчдийг хууль бусаар тагнаж чагнасан асуудлаар мэдэгдэл хийлээ.
2018.05.17-18. МСНЭ-ээс Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах ерөнхий ажлын хэсэг байгуулахаар хуралдаж тус хурлаас нийт 28 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг байгуулав.
2018.05.23. Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах ерөнхий ажлын хэсгийн Хууль эрх зүйн дэд ажлын хэсгийн хуралдаан болов.
2018.05.28. МСНЭ-ийн Ажлын албаны байранд Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах Ерөнхий ажлын хэсгийн хоёрдугаар хуралдаан болов.
2018.05.30. Нийслэлийн Иргэний танхимд Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах нээлттэй хэлэлцүүлэг болов. Уг хэлэлцүүлгээр хэвлэл мэдээллийн болон хуулийн салбарынхан “Хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбарт Зөрчлийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн бодит байдлын хүндрэл, бэрхшээлтэй асуудал, түүнийг шийдвэрлэх боломжит хувилбарыг тодорхойлох” сэдвийг хөндлөө.
2018.07.31. Ажил үүргээ хэрэгжүүлж байгаа сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудыг басамжилсан, сэтгүүлчдийн нэр хүнд, мэргэжлийн үйл ажиллагаанд санаатайгаар саад учруулсан үйлдлийг эрх бүхий албан тушаалтан, хуулийн байгууллагын ажилтнууд удаа дараа гаргаж, сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд саад учруулж байгаатай холбоотойгоор МСНЭ-ээс хэвлэлийн бага хурал хийж, мэдэгдэл гаргалаа.
2018.12.03. Баянзүрх дүүргийн цагдаагийн хоёрдугаар хэлтэст Стандарт, хэмжил зүйн газраас “dorgio.mn” сэтгүүлч А.Баярмаад холбогдуулан гаргасан зөрчлийн хэрэгт өмгөөллийн туслалцаа үзүүлснээр уг зөрчил хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэгдсэн.
2018.12.24. Зөрчлийн тухай хууль, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах гэж буйтай холбоотойгоор Хууль зүй дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж болон хуулийн төсөл боловсруулах Ажлын хэсэгт хүргүүлж буй албан саналд гарын үсэг зурах ажиллагаа Хэвлэлийн хүрээлэнд боллоо.
2019.04.01. Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн нэгдүгээр хэлтэст сэтгүүлч Д.Батбаярын ажилладаг “Newspress.mn” сайтад гарсан мэдээлэлтэй холбогдуулан Л.Чинбатын гомдлоор Зөрчлийн хэрэг үүсээд явж байна. Уг явдал дээр МСНЭ-ийн зүгээс сэтгүүлч Д.Батбаярт өмгөөллийн туслалцаа үзүүлсэн бөгөөд өдгөө хүртэл тус хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэгдэх ажиллагаа хийгдэж байгаа юм.
2019.06.17. Орхон аймгийн хот тохижилтын газрын дарга Б.Оюунбаярын нэхэмжлэлтэй сэтгүүлч Б.Цэвэгмидэд холбогдох иргэний хэрэг үүссэнд өмгөөллийн туслалцаа үзүүлсэн. Уг хэрэг хэрэгсэхгүй болж шийдвэрлэгдсэн.
2019.09.18. УИХ-ын гишүүн Ц.Гарамжав болон zarig.mn мэдээллийн сайтын захирал, сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг нарын маргаантай холбоотойгоор МСНЭ-ээс хэвлэлийн бага хурал зохион байгуулж, хоёр талын мэдээллийг иргэдэд нээлттэй хүргэн, сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагааг хамгаалав.
2019.09.20. Ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуягийн сэтгүүлч Д.Оюун-Эрдэнэд холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэлд МСНЭ-ээс урт хугацаанд өмгөөллийн туслалцаа үзүүлж ажиллав. Уг хэрэг бүхэлдээ хэрэгсэхгүй болж шийдвэрлэгдлээ.
.jpg)
Үзэл бодол
Л.Гантөмөр: МАН шүүмжлэл сонсож мэддэггүй юм байна
Хэн нэгэн шүүмжилэхээр их адгадаг болсон. Ийм адгуу хүмүүстэй хамтарна гэдэг хэцүү. Шүүмжлэхгүйгээр Монголын төр явахгүй. Төрийн чих онгорхой байх ёстой. Ард түмнээ сонсдог байх ёстой. Тэр ард түмний дуу хоолой нь УИХ-ын гишүүд. МАН Бага хурлаараа гурван шалтгаанаар Ардчилсан намтай хамтрахгүй гэж ярьсан тухай би сонссон.
Түиймээс МАН-ынэнд тэндэх хулгай, луйврыг Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо илрүүлээд байх юм байна.
Тиймээс энэ гурван үндэслэлээр АН-аас салах нь зүйтэй гэж гишүүд нь ярьсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, МАН хяналтгүй засаглахыг хүсээд байгаа хэрэг” хэмээв.
Үзэл бодол
Э.Батшугар: Хариуцлагатай иргэнээ урамшуулдаг олон улсын сайн жишгийг Монголдоо нэвтрүүлж байна
-Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар банк, санхүүгийн байгууллагатай зээлийн харилцаанд ороогүй насанд хүрсэн иргэн цөөн байгаа болов уу. Таны санаачлан, батлуулсан дээрх хуулийн өөрчлөлт иргэдийн энэ төрлийн харилцаанд ямар нөлөө үзүүлэх вэ?
-Хамгийн эхэнд Зээлийн мэдээллийн сангийн “хар жагсаалт”-д нэг бүртгэгдчихвэл зургаан жил данслагддаг байдлыг халж байгааг тодотгож хэлмээр байна. Хүний амьдрал баялаг, зээл, зарим төрлийн төлбөрийг барагдуулахын зуур цаг хугацаа алдах гэх мэт бэрхшээлээс үүдэн доголдох тохиолдол гардаг даа. Тэгээд аль болох шуурхай шийдээд, зохицуулаад төлсөн ч “хар жагсаалт”-ад бичигдчихаж байгаа юм. Тэр мэдээлэл зургаан жил хадгалагдаж, Та хариуцлагагүй зээлдэгч болчихдог, энэ мэдээлэл зургаан жил Таны санхүүгийн харилцаанд нөлөөлнө. Үүнийг би хувьдаа “санхүүгийн ял” гэж тодорхойлоод байгаа.
Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль хэрэгжээд эхлэхээр дээрх шиг нөхцөл буюу нэг удаагийн доголдлоос нь үүдсэн зургаан жилийн санхүүгийн ял оноодог байдлыг халж, эсрэгээрээ онооны системд шилжих юм. Иргэн зээлийн харилцаандаа хариуцлагатай хандаад, тухай бүр нь төлбөрөө зохих ёсоор нь төлдөг бол оноо нь нэмэгдээд яваад байна. Оноо нь өндөр байхын хэрээр санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага, банк барьцаа хөрөнгийн шаардлагыг бууруулах, зээлийн хүү бага байх гэх зэргээр иргэнд илүү таатай нөхцөл, үйлчилгээ өгнө. Оноо нь тухайн иргэний биет бус санхүүгийн хөрөнгө болно. Жишээлбэл, зээл авахад хамгийн түрүүн барьцаа хөрөнгө шаарддаг. Тэгвэл энэ эрх зүйн өөрчлөлтөөр оноо нь барьцаа хөрөнгө болж болохоор нөхцөл бүрдэж байна. Аливаа банк, санхүүгийн байгууллага хариуцлагатай харилцагч буюу өндөр оноотой иргэнд үйлчилгээ үзүүлэхдээ нөхцөлөө хөнгөвчлөх, шуурхай үйлчлэх боломжтой болно. Нэгэнт хариуцлагатай төлбөрөө төлөөд явдаг харилцагч учраас аль болох асуудлыг шуурхай шийдээд явах сонирхол байна шүү дээ.
Тэгэхээр иргэн оноогоо өндөр болгох эсэхээ бас тооцож болж байна. Хариуцлагатай иргэнээ нэг ёсондоо урамшуулж байгаа гэж харж болох юм.
Баримт сөхөөд харвал малчны зээл, ипотекийн зээл, тэтгэврийн зээл нь хамгийн эрсдэлгүй, чанартай зээлүүд байдаг. Зээлдэгчид нь маш хариуцлагатай гэсэн үг. Хариуцлага алдахад нь “ял оноож” байгаа юм чинь, хариуцлагатай байсных нь төлөө хөнгөвчилсөн нөхцөлтэй, бага хүүтэй зээлийг шуурхай олгох зэргээр урамшуулж болно биз дээ. Үүний нөлөөгөөр зээлийн хүү ч буурах боломжтой, онооны системд шилжсэнээр суурь нөхцөл бүрдэж байгаа гэж харж байна. Тухайлбал, төслийг боловсруулах үед 28 улсын жишээг судалсан, зээлийн хүү нь 2-4 нэгж хувиар буурсан байдаг юм билээ. Америк 1989 онд, Солонгос, Энэтхэг 2000 оны эхээр, Вьетнам саяхан онооны системд шилжсэн. Ийнхүү шилжснээс хойш 2-3 жилийн дараа зээлийн хүү буурсан байна билээ.
Энгийнээр ойлгоход банк, санхүүгийн байгууллага харилцагчаа хялбархан тодорхойлдог учраас хариуцлагатай, найдвартай харилцагчдаа хугацаа урт, хүү бага, барьцаа хөрөнгө шаардахгүйгээр зохих ёсны зээл олгох гэх зэрэг сайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг шуурхай үзүүлдэг болно.
Латин Америкийн улс орнууд онооны системд шилжихээс өмнө ажлын 10 хоног буюу хагас сар зээл шийдвэрлэдэг байснаа онооны систем рүү шилжсэнээр ердөө ажлын 8 цагт зээл шийддэг болсон байгаа юм. Цаашилбал, сайн харилцагчид бүтээгдэхүүн, үйчилгээгээ хүргэхийн тулд банк, санхүүгийн байгууллага дунд өрсөлдөөн бий болдог. Одоо бол банк, санхүүгийн байгууллага тус бүр харилцагчийн мэдээллээ хадгалж, тус бүрдээ сан бүрдүүлдэг, үүнийгээ хуваалцдаггүй. Та банкаа, санхүүгийн харилцагчаа солихоор бол нөгөө талдаа шинэ хэрэглэгч болно, хүлээж авч байгаа тал Таны санхүүгийн түүхийг мэдэхгүй учраас “эрсдэлтэй” гэж үздэг. Шинэ систем үйлчлээд эхлэхээр иргэний оноо бүх нөхцөлийг илэрхийлэх учраас ямар ч банк, санхүүгийн байгууллагад очсон зөвхөн өөрт тохирхох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авдаг болно. Банк, санхүүгийн байгууллагууд өрсөлдөөд эхлэхээр санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ сайжрах нь ойлгомжтой. Хөгжсөн улс орнуудын боловсронгуй болсон, туршигдсан сайн туршлагыг Монголд нэвтрүүлж байгаа гэж ойлгож болно.
-Хууль хэзээнээс хэрэгжих эхлэх вэ?
-Улсын Их Хурал 5 дугаар сарын 16-ны өдөр Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийг баталсан. Ердийн журмаар гэхээр “Төрийн мэдээлэл” сэтгүүлд хэвлэгдээд ажлын 10 хоногийн дараа хэрэгжиж эхлэхээр тооцож үзвэл энэ оны 6 дугаар сарын 26-ны өдрөөс хэрэгжих юм байна.
-Тэгвэл зээлийн "муу түүх" иргэний санхүүгийн харилцаанд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй гэсэн үг үү?
-Хүний зээлийн мэдээллийг таван жил хадгалдаг олон улсын жишгийг хуульд тусгасан. Иргэн, төрийн болон хувийн өмчит хуулийн этгээдийн хооронд зээл, төлбөртэй холбогдон үүсэх мөнгөн төлбөрийн мэдээллийг агуулдаг “Зээлийн мэдээллийн сан” зөвхөн зээлийн "муу түүх"-буюу сөрөг мэдээллийг хадгалдаг байсныг өөрчилж байгаа хэрэг. Тус санд зээлдэгчийн сайн, муу бүх мэдээллийг таван жил хадгална. Юу сайжрах вэ гэхээр өмнө нь хугацаа алдаад ч болохнээ зээлээ төлсөн байхад л “хар жагсаалт”-ад ороод, тэр нь санхүүгийн харилцаанд нь зургаан жил сөрөг нөлөө үзүүлдэг байсныг халж байгаа юм. Одоо бол иргэн, зээлдэгч үүргээ хугацаандаа гүйцэтгэхгүй бол оноо буурна, харин нөхөөд төлчихвөл оноо нь өснө. Зээлийн мэдээллийн сангийн мэдээлэл нь амьд, хөдөлгөөнтэй, бодит болно.
Дээрх хуультай хамт тухайн иргэн буюу зээлдэгчээс шалтгаалахгүйгээр орлогод нь доголдол үүсвэл уян хатан хандах агуулга бүхий Улсын Их Хурлын тогтоол батлагдсан. Үер усны аюул учирч болно, цар тахлыг бид даваад гарлаа, тухайн иргэн аргагүй болоод эмнэлэгт хэвтээд, бизнес нь явахгүй зогсож ч болно. Амьдрал баян юм чинь янз бүрийн нөхцөл үүсэж, учирч, тохиох болохоор аль болох уян хатан байж, санхүүгийн харилцаа үүсгэгч талууд зохицож байх нь зүйтэй гэж хууль санаачлагчийн хувиар үзсэн. Гэхдээ татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс зээлдэг Хөгжлийн банк ч юм уу, Засгийн газрын тусгай сангаас авсан зээлийн харилцаанд энэ уян хатан нөхцөл үйлчлэхгүй байх ёстойг бас тогтоолд тусгасан. Татвар төлөгчдийн мөнгийг зээлж байгаа бол илүү хариуцлагатай, тооцоотой хандах ёстой гэсэн агуулгаар дээрх нөхцөлийг тодотгосон.
-Зээлийн харилцаанд иргэн янз бүрээр оролцдог. Шууд зээлэхээс гадна батлан даагчаар орсон байхад үндсэн зээлдэгч хариуцлага алдсан нь батлан даагчийн оноонд нөлөөлөх үү?
-Зээлийн батлан даалттай холбоотой харилцааг өөр хуулиар зохицуулна. Товчхондоо, Зээдийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар хүн санхүүгийн орчинд үнэ цэнээ өөрөө тогтоодог болж байгаа хэрэг. Хариуцлагатай байвал оноо өндөр байна. Оноо нь тухайн хүний талаар олон зүйлийг илэрхийлэх учраас биет бус санхүүгийн хөрөнгө болчихно. Өндөр оноотой бол банк, санхүүгийн салбарт Таны үнэ цэн өсөж, илүү таатай үйлчилгээ, сайн бүтээгдэхүүнийг тохирсон өртгөөр авах нөхцөл нь бүрдэнэ. Тиймээс оноогоо өндөр байлгах эсэхээ иргэн, зээлдэгч өөрөө удирдана. Ийм учраас зээл, төлбөрөө цаг хугацаандаа төлөөд байхад эрмэлзэл тухайн хүнд төрдөг байх нь л дээ.
-Улсын Их Хурлын даргын дэвшүүлсэн “Гурван төгөлдөршил” бодлогын хүрээнд хуулиас давсан журмуудыг цэгцлэх зорилт тавьсан. Тэгвэл Таны санаачлан, батлуулсан хуулийн дагуу Монголбанк журам батлах үүрэг хүлээж байна?
-Одоогийн байдлаар зээлийн мэдээллийн үйлчилгээ үзүүлэх тусгай зөвшөөрөлтэй хоёр компани байна. Эдгээр компани олон улсын жишиг платформ буюу онооны зам оруулаад ирчихсэн. Суурь нь байна, эрх зүйн орчин бүрдлээ. Одоо дүрмээ тохирох ёстой. Иймд Монголбанк холбогдох журам гаргах үүрэг хүлээж байгаа. Гэхдээ бүх талыг оролцуулж, хэлэлцүүлэг хийсний үндсэн дээр талуудын эрх ашгийг хангасан, манай нөхцөлд хамгийн оновчтой зохицуулалт гаргах ёстой гэдэг байр суурьтай байна. Монголбанк ч энэ шаардлагыг хангах бүрэн чадамжтай гэж харж байна. Бид шинэ зүйл зохиогоогүй, бусад улс орон удаан хугацаанд туршиж, сайжруулж ирсэн сайн жишгийг л Монголдоо нэвтрүүлэх ажил шүү дээ. Иргэн санхүүгийн сахилга баттай болно, системийн хэмжээнд чанаргүй зээл буурна гээд үр дүнг нь бүгд хүртэх ач холбогдолтой.
Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газар
Үзэл бодол
Х.Ганхуяг: Татварын багц хуулийн шинэчлэл нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжин, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлж, хамгаалж, баталгаажуулахад чиглэж байна
Татварын багц хуулийн хэрэгжилттэй танилцаж санал, дүгнэлт гаргах, шаардлагатай бол холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн ахлагч, УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуягаас татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар тодрууллаа.
-Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн онцлогийг танилцуулахгүй юу?
-УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан манай ажлын хэсэг УИХ-ын Төсвийн байнгын хороо, Сангийн яам, Татварын ерөнхий газартай хамтран татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар олон удаагийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Нийтдээ 180 гаруй удаагийн хэлэлцүүлэгт 200 гаруй мянган иргэн, аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл оролцож татварын багц хуулийн шинэчлэлийг хэрхэн хийх талаарх саналаа ирүүлсэн. Татварын ерөнхий хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль болон Хүн амын орлогын албан татварын тухай хууль, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиудад өөрчлөлт оруулах талаар иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн саналыг ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийн хамт Сангийн яаманд хүргүүлсэн.
Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд хувь хүний орлогын албан татварыг бууруулах, нийгмийн аль хэсэгт нь татварын хөнгөлөлтийг илүүтэй үзүүлэх талаар тодорхой тусгах, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх талаар зохих өөрчлөлт оруулж, татварын уян хатан тогтолцоог бүрдүүлэхийг чухалчиллаа. Өнөөдрийн байдлаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварт нийгмийн салбарын 70 хувь нь хамрагдаж байна. Энэхүү албан татвараас чөлөөлөгддөг хөдөө аж ахуйн салбарыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварт хамруулдаг болгох эрх зүйн тогтолцоог бий болгох, иргэдийн сарын 500 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувиар, 800 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 50 хувиар, үүнээс давсан хэсэгт 20 хувиар тус тус хөнгөлж буцаан олгох зэрэг заалтуудыг тусгалаа.
-Аж ахуйн нэгжүүдэд татварын ямар хөнгөлөлт үзүүлэхээр төсөлд тусч байна вэ?
-Аж ахуйн нэгжийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд чиглүүлэв. Аж ахуйн нэгжүүдийг татвараа төлөөгүй бол дансыг нь бүхэлд нь хаачихдаг байдлыг өөрчлөх нь зүйтэй гэж үзсэн. Тухайн аж ахуйн нэгжид тодорхой хугацаа өгч татвараа нөхөн төлөх боломжийг бүрдүүлэх ёстой. Мөн зарим нэг төрлийн татвар эргээд иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг өрөнд оруулдаг. Жишээ нь гаалиар дөнгөж бараа бүтээгдэхүүн нь орж ирэнгүүт олон төрлийн татвар ногдуулдаг хатуу тогтолцоо байсан. Тэгвэл тухайн бараа, бүтээгдэхүүнийг борлуулсны дараа буюу үр ашиг нь буй болсон цагт татвар ногдуулах нь зөв юм. Эдгээр татварын хөнгөлөлтийг буй болгосноор төсөвт ойролцоогоор 4-4.5 их наяд төгрөгийн дарамт учирна. Өөрөөр хэлбэл, улсын төсөвт орж ирдэг байсан 4-4.5 их наяд төгрөгийг эргээд хувийн хэвшил рүү шилжүүлж байна гэсэн үг. Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөөр бизнес эрхлэгчдийг дэмжиж, ингэснээр иргэдийн худалдан авах чадвар сайжирч, эдийн засгийн эргэлт нэмэгдэнэ. Үндсэндээ бол татварын багц хуулийн шинэчлэлийн зорилго нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжихээс гадна өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, хамгаалах, баталгаажуулахад чиглэж байна гэсэн үг.
УИХ-ын Хэвлэл мэдээллийн газар
