Үзэл бодол
Филип Х.Лью: Манай хоёр орны хамгийн бат бөх бөгөөд тогтвортой харилцаа нь цэргийнх юм
Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний Хуурай замын цэргийн командлал болон АНУ-ын Энэтхэг-Номхон далай дахь Хуурай замын цэргийн командлал хоорондын гурав дахь удаагийн зөвлөлдөх уулзалт гурван өдрийн туршид цахимаар амжилттай явагдаж өндөрлөв. Энэ үеэр АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамны Батлан хамгаалахын атташе, дэд хурандаа Филип Х.Льютай ярилцснаа хүргэж байна.
-Хоёр орны батлан хамгаалах салбарын харилцаа, хамтын ажиллагаа жилээс жилд өргөжиж байна. Батлан хамгаалах салбар дотроо бүр төрөл мэргэжлүүдийн түвшинд хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлж байна. Үүний нэг нь Хуурай замын цэргийн командлалын хоорондын зөвлөлдөх уулзалт юм. Эрхэм дэд хурандаа Таныг АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамны Батлан хамгаалахын атташегаар томилогдож ирснээс хойш хоёр орны цэргийн хамтын ажиллагаа хэрхэн өргөжиж байна вэ гэдгээс ярилцлагаа эхлүүлье ...
-Баярлалаа. Сайхан асуулт байна. Монгол Улс, АНУ-ын хамтын ажиллагааны дотор хамгийн бат бөх бөгөөд тогтвортой харилцаа нь цэргийнх юм. Ийм сайхан дотно нөхөрсөг харилцаа, хамтын ажиллагаатай улсад батлан хамгаалахын атташегаар томилогдсондоо баяртай явдгаа хэлмээр байна. Таны хэлсэнчлэн манай хоёр улсын батлан хамгаалах салбарын хамтын ажиллагаа төрөл мэргэжлийн түвшинд ч хүртэл өргөжин хөгжиж байна. Энэ нь бидний илтгэлцэл, нөхөрлөлийг бэхжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой. Үүний нэг тод жишээ нь саяхан зохион байгуулагдсан Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний Хуурай замын цэргийн командлал болон АНУ-ын Энэтхэг-Номхон далай дахь Хуурай замын цэргийн командлал хоорондын гурав дахь удаагийн зөвлөлдөх уулзалт юм. Зөвлөлдөх уулзалт маш амжилттай явагдаж өндөрлөлөө.
Хэдийгээр дэлхий нийтээр короновирус (covid-19) цар тахлын нөхцөл байдал хүнд, олон орон хилээ хаачсан ч хоёр улс цэргийн хамтын ажиллагаагаа тасралтгүй үргэлжлүүлэхээр уулзалтыг цахимаар зохион байгуулсан нь бидний нөхөрлөл хэр түвшинд хүрснийг харуулах том илэрхийлэл гэж харж байна. Монгол Улс, АНУ-ын цэргийн харилцаа, хамтын ажиллагаа нь өөрөө хоёр орны эв найрамдал, нөхөрсөг харьцаа, стратегийн хувьд чухал ач холбогдолтой түншлэл орнууд гэдгийг илтгэнэ. Яг өнөөдрийн түвшинд хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагаа урьд хожид байгаагүйгээр хамгийн хүчирхэг, бат бэх байна гэж ойлгож, харж байна. Өдөр бүр цахим шууданд маань АНУ-ын олон генерал, офицероос захидал ирдэг. “Монгол Улсад очиж сургалт явуулмаар байна. Хамтран ажилламаар байна” гээд л маш их захидал, дуудлага ирдэг. Энэ нь бидний харилцаа, хамтын ажиллагаа ямар хэмжээнд байгааг бас л харуулах биз ээ.
-Дэлхий нийтээр тархсан короновирусын халдвараас шалтгаалж манай хоёр орны Зэвсэгт хүчний хамтран зохион байгуулдаг олон улсын болон хамтарсан сургуулиуд түр хугацаанд саатаж байх шиг байна...
-Тийм ээ. Дэлхий дахинд цар тахалтай холбоотой нөхцөл байдал хүндэрч, түүнээс улбаалж гарсан бэрхшээлүүд нь нөгөө талаасаа нэг зүйлийг тодорхой болгож байна. Би хоёр охиндоо захидаг л даа. “Олон танилтай байж болно, тэр дундаас жинхэнэ найз цөөхөн байдаг” гэж. Жинхэнэ найз нөхөд хэзээ гарч ирж, танигддаг гэхээр бэрхшээл тулгарч, хүнд цагт үргэлж дэргэд байж, тусалдагт оршиж байгаа юм. Яг түүн шиг цар тахал дэлхийн маш олон оронд хүндэрч байхад Монгол Улс, АНУ нөхцөл байдлыг үл харгалзан цэргийн хамтын ажиллагаагаа үргэлжлүүлж байгаа нь жинхэнэ нөхөрлөлийн тод жишээ. Бүс нутагт болон дэлхий дахинд цэргийн итгэлцлийг бэхжүүлэх, энх тайван, тогтвортой байдлыг сахин хамгаалахад хамтран үүрэг гүйцэтгэж байгаа нь бидний нөхөрлөлийн бас нэг жишээ.Таны асуултад хариулахад дэлхий нийтээр тархсан цар тахлын цаашдын нөхцөл байдлыг тааж хэлэхэд бэрх учраас хамтын ажиллагааныхаа төлөвлөгөөт ажил, арга хэмжээний талаар хэлэхэд ч төвөгтэй байна.
Гэхдээ нэг зүйлийг батлахад цар тахлаас үүдсэн ямар ч хүндрэлүүд гарсан манай хоёр улсын хамтын ажиллагаа тэр дундаа цэргийн харилцаа хэзээ ч тасалдахгүй. Үүний ч төлөө АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамны Батлан хамгаалахын атташегийн алба хичээж, мэрийж ажиллана гэдгээ хэлмээр байна. Миний хувьд Монгол Улсад хоёр биш гурван жилээр буюу нэг жилээр сунгаж ажиллах хүсэлтээ өгсөн бол миний орлогч атташе, хошууч Смолей Э.Матьюгийн нэг жилээр сунгах хүсэлт нь батлагдсан. Хоёр дахь орлогч, хошууч Скот Ж.Кристофер ч ялгаагүй нэг жилээр сунгаж ажиллах хүсэлтээ өгсөн, одоогоор АНУ-д байгаа. Өдөр бүр л бас “Монголд хэзээ очиж болох вэ?” гэж ярьж, захидал бичиж байна. Манай Элчин сайдын яам тэр дундаа Батлан хамгаалахын атташегийн албаны зүгээс Монгол Улсын Зэвсэгт хүчинтэй тогтоосон харилцааг гүнзгийрүүлэх, дараагийн төвшинд гаргахын төлөө хичээх болно.
-Аль ч орны Батлан хамгаалахын атташе нар манай цэргийнх мэт өөриймсөг санагддаг. Хоёр орны цэргийн харилцаа, хамтын ажиллагааны төлөөх тэдний хичээл, зүтгэл бүхэн ингэж ойлгогддог л доо. Таныг ч бид тэгж харж байна. Та өөрийгөө манай уншигчдад танилцуулахгүй юу?
-Баярлалаа. АНУ-ын Зэвсэгт хүчинд 20 дахь жилдээ алба хааж байна. Өнгөрсөн тавдугаар сарын 27-ны өдөр АНУ-ын Зэвсэгт хүчинд алба хааж эхэлсний 20 жилийн маань ойн өдөр тохиосон. Манай орлогч атташе, хошууч Смолей Э.Матьюгийн ч гэсэн алба хааж эхэлсний 14 жилийн ой тэр өдөр тохиосон. Бид АНУ-ын Вест-Пойнтын цэргийн академийг төгссөнөөс хойш 14 болон 20 жилийн ой тохиосон гэсэн үг. Вест-Пойнтын академи дэлхийд сургалтаараа маш их алдартай л даа. Сайхан мэдээ дуулгахад Монгол Улсын хоёр сонсогчийг АНУ-ын цэргийн академид суралцуулах гэж байна. Нэг нь Вест-Пойнтын цэргийн академид, нөгөөх нь Тэнгисийн цэргийн академид суралцана. Миний хувьд сургуулиа их санаж байна. Сонсогч нартайгаа цуг очсон бол сонирхолтой байлаа. Та нэг яриандаа намайг монголжуу төрхтэй гэж хэлж байсан шүү дээ.
-Тийм ээ...
-Түүнд хариулахад би Вьетнам гаралтай америк хүн. Миний аав Вьетнамын тэнгисийн цэрэгт офицер цолтой хүн байсан. Өмнөд, хойд хоёр Вьетнам дайтаж, хойд ялахад АНУ-аас өмнөд Вьетнамын дүрвэгсдэд үүд хаалгаа нээсэн. Тэр үеэр миний аав, ээж хоёр АНУ руу цагаачилж гарсан хүмүүс. Мэдээж АНУ-д очоод танилцсан. Тодруулбал, АНУ-ын Ерөнхийлөгч асан Билл Клинтоны төрсөн нутаг Арканзас мужид тахианы үйлдвэрт ажиллаж байхдаа танилцаж, намайг төрүүлсэн. Намайг багад манай гэр бүл тийм ч элбэг хангалуун байгаагүй. Аав, ээждээ нэмэр болох үүднээс бага ч гэсэн дэмжлэг болж, санхүүгийн хүндрэл үүсгэхгүй байя гээд цэргийн албанд элсэн орж байлаа.
Аав, ээж багаас маань л эх оронч байх үзэл хүмүүжлээр төлөвшүүлж, хариуцлага, сахилга бат, дэг журамтай байхад сургасан. Эх орныхоо төлөө зүтгэх ёстой гэдэг тэр зүйлийг маш сайн ойлгуулж өгсөн нь өнөөдрийн амжилттай яваатай маань салшгүй холбоотой гэж ойлгодог. Надад монгол цэргүүдийн талаар сайхан жишээнүүд зөндөө бий. Сахилга бат, дэг журамтай, хаана ч очоод үүрэг гүйцэтгэх чадвартай цэрэг бол Монголын цэргүүд гэж хардаг юм. Энэ сайхан оронд ажиллаж амьдарч байгаадаа баяртай байгаа шүү. Би эхнэр, хоёр охины хамт амьдардаг. Миний сонирхол мотоцикл унах, хоол хийх юм. Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг мөн мотоцикл сонирхдог гэж сонссон. Ижилхэн сонирхолтой Монгол Улсын Ерөнхий сайдтай хамт мотоцикл унах боломж гарна гэдэгт итгэж байна.
Эх сурвалж: Хуурай замын цэргийн командлал
Үзэл бодол
Л.Гантөмөр: МАН шүүмжлэл сонсож мэддэггүй юм байна
Хэн нэгэн шүүмжилэхээр их адгадаг болсон. Ийм адгуу хүмүүстэй хамтарна гэдэг хэцүү. Шүүмжлэхгүйгээр Монголын төр явахгүй. Төрийн чих онгорхой байх ёстой. Ард түмнээ сонсдог байх ёстой. Тэр ард түмний дуу хоолой нь УИХ-ын гишүүд. МАН Бага хурлаараа гурван шалтгаанаар Ардчилсан намтай хамтрахгүй гэж ярьсан тухай би сонссон.
Түиймээс МАН-ынэнд тэндэх хулгай, луйврыг Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо илрүүлээд байх юм байна.
Тиймээс энэ гурван үндэслэлээр АН-аас салах нь зүйтэй гэж гишүүд нь ярьсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, МАН хяналтгүй засаглахыг хүсээд байгаа хэрэг” хэмээв.
Үзэл бодол
Э.Батшугар: Хариуцлагатай иргэнээ урамшуулдаг олон улсын сайн жишгийг Монголдоо нэвтрүүлж байна
-Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар банк, санхүүгийн байгууллагатай зээлийн харилцаанд ороогүй насанд хүрсэн иргэн цөөн байгаа болов уу. Таны санаачлан, батлуулсан дээрх хуулийн өөрчлөлт иргэдийн энэ төрлийн харилцаанд ямар нөлөө үзүүлэх вэ?
-Хамгийн эхэнд Зээлийн мэдээллийн сангийн “хар жагсаалт”-д нэг бүртгэгдчихвэл зургаан жил данслагддаг байдлыг халж байгааг тодотгож хэлмээр байна. Хүний амьдрал баялаг, зээл, зарим төрлийн төлбөрийг барагдуулахын зуур цаг хугацаа алдах гэх мэт бэрхшээлээс үүдэн доголдох тохиолдол гардаг даа. Тэгээд аль болох шуурхай шийдээд, зохицуулаад төлсөн ч “хар жагсаалт”-ад бичигдчихаж байгаа юм. Тэр мэдээлэл зургаан жил хадгалагдаж, Та хариуцлагагүй зээлдэгч болчихдог, энэ мэдээлэл зургаан жил Таны санхүүгийн харилцаанд нөлөөлнө. Үүнийг би хувьдаа “санхүүгийн ял” гэж тодорхойлоод байгаа.
Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль хэрэгжээд эхлэхээр дээрх шиг нөхцөл буюу нэг удаагийн доголдлоос нь үүдсэн зургаан жилийн санхүүгийн ял оноодог байдлыг халж, эсрэгээрээ онооны системд шилжих юм. Иргэн зээлийн харилцаандаа хариуцлагатай хандаад, тухай бүр нь төлбөрөө зохих ёсоор нь төлдөг бол оноо нь нэмэгдээд яваад байна. Оноо нь өндөр байхын хэрээр санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага, банк барьцаа хөрөнгийн шаардлагыг бууруулах, зээлийн хүү бага байх гэх зэргээр иргэнд илүү таатай нөхцөл, үйлчилгээ өгнө. Оноо нь тухайн иргэний биет бус санхүүгийн хөрөнгө болно. Жишээлбэл, зээл авахад хамгийн түрүүн барьцаа хөрөнгө шаарддаг. Тэгвэл энэ эрх зүйн өөрчлөлтөөр оноо нь барьцаа хөрөнгө болж болохоор нөхцөл бүрдэж байна. Аливаа банк, санхүүгийн байгууллага хариуцлагатай харилцагч буюу өндөр оноотой иргэнд үйлчилгээ үзүүлэхдээ нөхцөлөө хөнгөвчлөх, шуурхай үйлчлэх боломжтой болно. Нэгэнт хариуцлагатай төлбөрөө төлөөд явдаг харилцагч учраас аль болох асуудлыг шуурхай шийдээд явах сонирхол байна шүү дээ.
Тэгэхээр иргэн оноогоо өндөр болгох эсэхээ бас тооцож болж байна. Хариуцлагатай иргэнээ нэг ёсондоо урамшуулж байгаа гэж харж болох юм.
Баримт сөхөөд харвал малчны зээл, ипотекийн зээл, тэтгэврийн зээл нь хамгийн эрсдэлгүй, чанартай зээлүүд байдаг. Зээлдэгчид нь маш хариуцлагатай гэсэн үг. Хариуцлага алдахад нь “ял оноож” байгаа юм чинь, хариуцлагатай байсных нь төлөө хөнгөвчилсөн нөхцөлтэй, бага хүүтэй зээлийг шуурхай олгох зэргээр урамшуулж болно биз дээ. Үүний нөлөөгөөр зээлийн хүү ч буурах боломжтой, онооны системд шилжсэнээр суурь нөхцөл бүрдэж байгаа гэж харж байна. Тухайлбал, төслийг боловсруулах үед 28 улсын жишээг судалсан, зээлийн хүү нь 2-4 нэгж хувиар буурсан байдаг юм билээ. Америк 1989 онд, Солонгос, Энэтхэг 2000 оны эхээр, Вьетнам саяхан онооны системд шилжсэн. Ийнхүү шилжснээс хойш 2-3 жилийн дараа зээлийн хүү буурсан байна билээ.
Энгийнээр ойлгоход банк, санхүүгийн байгууллага харилцагчаа хялбархан тодорхойлдог учраас хариуцлагатай, найдвартай харилцагчдаа хугацаа урт, хүү бага, барьцаа хөрөнгө шаардахгүйгээр зохих ёсны зээл олгох гэх зэрэг сайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг шуурхай үзүүлдэг болно.
Латин Америкийн улс орнууд онооны системд шилжихээс өмнө ажлын 10 хоног буюу хагас сар зээл шийдвэрлэдэг байснаа онооны систем рүү шилжсэнээр ердөө ажлын 8 цагт зээл шийддэг болсон байгаа юм. Цаашилбал, сайн харилцагчид бүтээгдэхүүн, үйчилгээгээ хүргэхийн тулд банк, санхүүгийн байгууллага дунд өрсөлдөөн бий болдог. Одоо бол банк, санхүүгийн байгууллага тус бүр харилцагчийн мэдээллээ хадгалж, тус бүрдээ сан бүрдүүлдэг, үүнийгээ хуваалцдаггүй. Та банкаа, санхүүгийн харилцагчаа солихоор бол нөгөө талдаа шинэ хэрэглэгч болно, хүлээж авч байгаа тал Таны санхүүгийн түүхийг мэдэхгүй учраас “эрсдэлтэй” гэж үздэг. Шинэ систем үйлчлээд эхлэхээр иргэний оноо бүх нөхцөлийг илэрхийлэх учраас ямар ч банк, санхүүгийн байгууллагад очсон зөвхөн өөрт тохирхох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авдаг болно. Банк, санхүүгийн байгууллагууд өрсөлдөөд эхлэхээр санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ сайжрах нь ойлгомжтой. Хөгжсөн улс орнуудын боловсронгуй болсон, туршигдсан сайн туршлагыг Монголд нэвтрүүлж байгаа гэж ойлгож болно.
-Хууль хэзээнээс хэрэгжих эхлэх вэ?
-Улсын Их Хурал 5 дугаар сарын 16-ны өдөр Зээлийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийг баталсан. Ердийн журмаар гэхээр “Төрийн мэдээлэл” сэтгүүлд хэвлэгдээд ажлын 10 хоногийн дараа хэрэгжиж эхлэхээр тооцож үзвэл энэ оны 6 дугаар сарын 26-ны өдрөөс хэрэгжих юм байна.
-Тэгвэл зээлийн "муу түүх" иргэний санхүүгийн харилцаанд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй гэсэн үг үү?
-Хүний зээлийн мэдээллийг таван жил хадгалдаг олон улсын жишгийг хуульд тусгасан. Иргэн, төрийн болон хувийн өмчит хуулийн этгээдийн хооронд зээл, төлбөртэй холбогдон үүсэх мөнгөн төлбөрийн мэдээллийг агуулдаг “Зээлийн мэдээллийн сан” зөвхөн зээлийн "муу түүх"-буюу сөрөг мэдээллийг хадгалдаг байсныг өөрчилж байгаа хэрэг. Тус санд зээлдэгчийн сайн, муу бүх мэдээллийг таван жил хадгална. Юу сайжрах вэ гэхээр өмнө нь хугацаа алдаад ч болохнээ зээлээ төлсөн байхад л “хар жагсаалт”-ад ороод, тэр нь санхүүгийн харилцаанд нь зургаан жил сөрөг нөлөө үзүүлдэг байсныг халж байгаа юм. Одоо бол иргэн, зээлдэгч үүргээ хугацаандаа гүйцэтгэхгүй бол оноо буурна, харин нөхөөд төлчихвөл оноо нь өснө. Зээлийн мэдээллийн сангийн мэдээлэл нь амьд, хөдөлгөөнтэй, бодит болно.
Дээрх хуультай хамт тухайн иргэн буюу зээлдэгчээс шалтгаалахгүйгээр орлогод нь доголдол үүсвэл уян хатан хандах агуулга бүхий Улсын Их Хурлын тогтоол батлагдсан. Үер усны аюул учирч болно, цар тахлыг бид даваад гарлаа, тухайн иргэн аргагүй болоод эмнэлэгт хэвтээд, бизнес нь явахгүй зогсож ч болно. Амьдрал баян юм чинь янз бүрийн нөхцөл үүсэж, учирч, тохиох болохоор аль болох уян хатан байж, санхүүгийн харилцаа үүсгэгч талууд зохицож байх нь зүйтэй гэж хууль санаачлагчийн хувиар үзсэн. Гэхдээ татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс зээлдэг Хөгжлийн банк ч юм уу, Засгийн газрын тусгай сангаас авсан зээлийн харилцаанд энэ уян хатан нөхцөл үйлчлэхгүй байх ёстойг бас тогтоолд тусгасан. Татвар төлөгчдийн мөнгийг зээлж байгаа бол илүү хариуцлагатай, тооцоотой хандах ёстой гэсэн агуулгаар дээрх нөхцөлийг тодотгосон.
-Зээлийн харилцаанд иргэн янз бүрээр оролцдог. Шууд зээлэхээс гадна батлан даагчаар орсон байхад үндсэн зээлдэгч хариуцлага алдсан нь батлан даагчийн оноонд нөлөөлөх үү?
-Зээлийн батлан даалттай холбоотой харилцааг өөр хуулиар зохицуулна. Товчхондоо, Зээдийн мэдээллийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар хүн санхүүгийн орчинд үнэ цэнээ өөрөө тогтоодог болж байгаа хэрэг. Хариуцлагатай байвал оноо өндөр байна. Оноо нь тухайн хүний талаар олон зүйлийг илэрхийлэх учраас биет бус санхүүгийн хөрөнгө болчихно. Өндөр оноотой бол банк, санхүүгийн салбарт Таны үнэ цэн өсөж, илүү таатай үйлчилгээ, сайн бүтээгдэхүүнийг тохирсон өртгөөр авах нөхцөл нь бүрдэнэ. Тиймээс оноогоо өндөр байлгах эсэхээ иргэн, зээлдэгч өөрөө удирдана. Ийм учраас зээл, төлбөрөө цаг хугацаандаа төлөөд байхад эрмэлзэл тухайн хүнд төрдөг байх нь л дээ.
-Улсын Их Хурлын даргын дэвшүүлсэн “Гурван төгөлдөршил” бодлогын хүрээнд хуулиас давсан журмуудыг цэгцлэх зорилт тавьсан. Тэгвэл Таны санаачлан, батлуулсан хуулийн дагуу Монголбанк журам батлах үүрэг хүлээж байна?
-Одоогийн байдлаар зээлийн мэдээллийн үйлчилгээ үзүүлэх тусгай зөвшөөрөлтэй хоёр компани байна. Эдгээр компани олон улсын жишиг платформ буюу онооны зам оруулаад ирчихсэн. Суурь нь байна, эрх зүйн орчин бүрдлээ. Одоо дүрмээ тохирох ёстой. Иймд Монголбанк холбогдох журам гаргах үүрэг хүлээж байгаа. Гэхдээ бүх талыг оролцуулж, хэлэлцүүлэг хийсний үндсэн дээр талуудын эрх ашгийг хангасан, манай нөхцөлд хамгийн оновчтой зохицуулалт гаргах ёстой гэдэг байр суурьтай байна. Монголбанк ч энэ шаардлагыг хангах бүрэн чадамжтай гэж харж байна. Бид шинэ зүйл зохиогоогүй, бусад улс орон удаан хугацаанд туршиж, сайжруулж ирсэн сайн жишгийг л Монголдоо нэвтрүүлэх ажил шүү дээ. Иргэн санхүүгийн сахилга баттай болно, системийн хэмжээнд чанаргүй зээл буурна гээд үр дүнг нь бүгд хүртэх ач холбогдолтой.
Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газар
Үзэл бодол
Х.Ганхуяг: Татварын багц хуулийн шинэчлэл нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжин, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлж, хамгаалж, баталгаажуулахад чиглэж байна
Татварын багц хуулийн хэрэгжилттэй танилцаж санал, дүгнэлт гаргах, шаардлагатай бол холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн ахлагч, УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуягаас татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар тодрууллаа.
-Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн онцлогийг танилцуулахгүй юу?
-УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан манай ажлын хэсэг УИХ-ын Төсвийн байнгын хороо, Сангийн яам, Татварын ерөнхий газартай хамтран татварын багц хуулийн шинэчлэлийн талаар олон удаагийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Нийтдээ 180 гаруй удаагийн хэлэлцүүлэгт 200 гаруй мянган иргэн, аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл оролцож татварын багц хуулийн шинэчлэлийг хэрхэн хийх талаарх саналаа ирүүлсэн. Татварын ерөнхий хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль болон Хүн амын орлогын албан татварын тухай хууль, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиудад өөрчлөлт оруулах талаар иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн саналыг ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийн хамт Сангийн яаманд хүргүүлсэн.
Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд хувь хүний орлогын албан татварыг бууруулах, нийгмийн аль хэсэгт нь татварын хөнгөлөлтийг илүүтэй үзүүлэх талаар тодорхой тусгах, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх талаар зохих өөрчлөлт оруулж, татварын уян хатан тогтолцоог бүрдүүлэхийг чухалчиллаа. Өнөөдрийн байдлаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварт нийгмийн салбарын 70 хувь нь хамрагдаж байна. Энэхүү албан татвараас чөлөөлөгддөг хөдөө аж ахуйн салбарыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварт хамруулдаг болгох эрх зүйн тогтолцоог бий болгох, иргэдийн сарын 500 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувиар, 800 мянган төгрөг хүртэлх худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг 50 хувиар, үүнээс давсан хэсэгт 20 хувиар тус тус хөнгөлж буцаан олгох зэрэг заалтуудыг тусгалаа.
-Аж ахуйн нэгжүүдэд татварын ямар хөнгөлөлт үзүүлэхээр төсөлд тусч байна вэ?
-Аж ахуйн нэгжийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд чиглүүлэв. Аж ахуйн нэгжүүдийг татвараа төлөөгүй бол дансыг нь бүхэлд нь хаачихдаг байдлыг өөрчлөх нь зүйтэй гэж үзсэн. Тухайн аж ахуйн нэгжид тодорхой хугацаа өгч татвараа нөхөн төлөх боломжийг бүрдүүлэх ёстой. Мөн зарим нэг төрлийн татвар эргээд иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг өрөнд оруулдаг. Жишээ нь гаалиар дөнгөж бараа бүтээгдэхүүн нь орж ирэнгүүт олон төрлийн татвар ногдуулдаг хатуу тогтолцоо байсан. Тэгвэл тухайн бараа, бүтээгдэхүүнийг борлуулсны дараа буюу үр ашиг нь буй болсон цагт татвар ногдуулах нь зөв юм. Эдгээр татварын хөнгөлөлтийг буй болгосноор төсөвт ойролцоогоор 4-4.5 их наяд төгрөгийн дарамт учирна. Өөрөөр хэлбэл, улсын төсөвт орж ирдэг байсан 4-4.5 их наяд төгрөгийг эргээд хувийн хэвшил рүү шилжүүлж байна гэсэн үг. Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөөр бизнес эрхлэгчдийг дэмжиж, ингэснээр иргэдийн худалдан авах чадвар сайжирч, эдийн засгийн эргэлт нэмэгдэнэ. Үндсэндээ бол татварын багц хуулийн шинэчлэлийн зорилго нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжихээс гадна өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, хамгаалах, баталгаажуулахад чиглэж байна гэсэн үг.
УИХ-ын Хэвлэл мэдээллийн газар
