Улстөр нийгэм
Худалдааны тухай хуулийн төслийг боловсруулах үүрэг бүхий ажлын дэд хэсгийн хуралдаан боллоо
Монгол Улсын Их Хурлын даргын 2021 оны 45 дугаар захирамжаар Худалдааны тухай хуулийн төслийг боловсруулж, Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Өнөрболороор ахлуулан, Ц.Анандбазар, Ж.Ганбаатар, Д.Цогтбаатар, О.Цогтгэрэл, Л.Энх-Амгалан, Б.Энхбаяр нарын гишүүдийн бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулсан юм.
Өнөөдөр (2021.07.29) дээрх ажлын хэсэгт мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлэх, мэдээллээр хангах үүрэг бүхий ажлын дэд хэсгийн хуралдаан боллоо. Манай улсад худалдааны салбар үүсэж хөгжсөний 100 жилийн ой энэ онд тохиож байна. Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах зээлийн чөлөөт эдийн засгийн тогтолцоонд шилжсэн сүүлийн 30 жилийн хугацаанд худалдааны салбарыг нэгдсэн бодлогоор зохицуулсан бие даасан хууль, асуудал хариуцсан яамгүй байсаар байна.
Манай улсад хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа 600 гаруй хууль тогтоомжоос 57 хуулийн 100 гаруй заалтаар худалдааны асуудлыг хэсэгчилсэн байдлаар зохицуулсаар ирсэн. Өнгөц харахад эрх зүйн орчныг нь бүрдүүлсэн мэт боловч худалдааны салбарт нэгдсэн бодлого стандарт байхгүй, хяналт сул, эрх бүхий байгууллагуудын ажлын давхардал хийдэл, уялдаа холбоо алдагдсан хэвээр байна. Тухайлбал, хуульд заасан чиг үүргийн дагуу Улсын Их Хурал худалдааны тарифын асуудлыг, Шадар сайд чөлөөт бүсийн асуудлыг, Гадаад харилцааны яам Дэлхийн худалдааны байгууллагатай харилцах асуудлыг, Сангийн яам гаалийн бодлогын асуудлыг, Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам дотоод худалдааны асуудлыг, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам газрын баялгийн экспортын асуудлыг хариуцан ажилладаг нь олон сөрөг үр дагавар үүсгэж байгааг мэргэжилтнүүд хэлж байна.
Ажлын дэд хэсгийн хуралдаанаар Олон улсын эдийн засгийн ухааны доктор Б.Санжмятав Монгол Улсын худалдааны тулгамдсан асуудлууд, хуулийн төсөл боловсруулах шаардлагын талаар танилцуулга хийв. Мөн УИХ-ын гишүүн асан, Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн дэд дарга Д.Дэмбэрэл өмнө нь боловсруулагдаж байсан хуулийн төслүүдийн талаар мэдээлэл өгсөн бол МҮХАҮТ-ын Ерөнхийлөгч О.Амартүвшин худалдааны эрх зүйн орчны талаарх мэдээллийг өглөө.
Дэлхийн томоохон эдийн засагтайд тооцогддог, үйлдвэржсэн орнууд худалдааны хууль тогтоомжтой байдаг. Манай улс Япон Улстай эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээрийг байгуулж, Европын холбооны хөнгөлөлтийн систем буюу GSP+-ийн хүрээнд Монгол Улсаас гарал үүсэлтэй 7200 гаруй нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүнд гаалийн тарифын хөнгөлөлт эдэлдэг ч төдийлөн үр дүнд хүрэхгүй байна.
Худалдааны салбар нь 2020 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр ДНБ-ий 15.4 хувь, үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжүүдийн 40 хувийг тус тус бүрдүүлж байна. Ажиллах хүчний зах зээлд ч томоохон байр суурь эзэлдэг бөгөөд улсын хэмжээнд худалдааны салбарт 2020 онд 165.6 мянган хүн ажиллаж байгаа нь нийт ажиллагсдын 14.7 хувийг эзэлж байна. Худалдааны салбарын нийт борлуулалт 2020 оны эцэст 22 их наяд төгрөг болж, 2019 оноос 1.6 их наяд төгрөг буюу 6.9 хувиар буурчээ. Худалдааны салбарын нийт борлуулалтын 83.6 хувь нь Улаанбаатар хотод ногдож байна.
Худалдааны тухай хуулийн төсөлд худалдааны орчин, тээвэр, логистик, үйлдвэрлэл, гааль, татвар, чөлөөт бүс, хөрөнгө оруулалт, экспортыг дэмжих хөнгөлөлт урамшуулал зэрэг бүхий л салбарын асуудлыг хамарсан цогц зохицуулалтыг тусгах шаардлагатайг ажлын дэд хэсгийн гишүүд хэллээ. Хэдийгээр худалдаа аль болох чөлөөтэй байх зарчмыг баримтлах ёстой ч төрөөс нэгдсэн бодлого, оновчтой хуулийн зохицуулалтыг хийх шаардлагатай гэлээ. Дэлхийн худалдааны байгууллагын зарчим, олон улсын гэрээ хэлэлцээрийг тусгахын зэрэгцээ өөрийн орны онцлогт тохируулах нь хуулийг бодитоор хэрэгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтойг ч сануулсан юм. Түүнчлэн цаг үеийн шаардлага, эдийн засгийн хөгжлийн явцад үүсэж буй шинэ чиг хандлагуудыг харгалзан хуулийн төслийн зорилго, агуулгыг тодорхойлох талаар ажлын дэд хэсгийн гишүүд саналаа илэрхийлсэн юм. Тухайлбал, КОВИД-19 цар тахлын нөлөөлөл, цахим худалдаа, цахим шилжилтийн талаар хөндөв.
Одоо цар тахлын дараагаар улс орнууд үндэсний эдийн засгийн бие даасан байдлыг хангах, бүс нутгийн худалдаа, эдийн засгийн интеграцад нэгдэхэд түлхүү анхаарах болж, урт хугацааны бодлого, стратегийг боловсруулан хэрэгжүүлэхийг зорьж байгаа тул нэгдсэн бодлого зохицуулалт чухал байна.
Дотоодын үйлдвэрлэл, үйлчилгээг дэмжих, хэрэглээг сайжруулах эрх зүйн хөшүүрэг, төрийн нэгдсэн бодлого, асуудал хариуцсан яам, агентлаггүй байгаа нь гадаад худалдааны үзүүлэлтэд ч сөргөөр нөлөөлж байна. Гадаад худалдааны үзүүлэлтүүд буурч, нийт бараа эргэлт 2020 онд 12.9 тэрбум ам.доллар болж, өмнөх оноос 6.4 хувиар буурчээ. Экспортоор 7.6 тэрбум ам.долларын бараа, түүхий эд гаргаснаар 2019 оноос 0.6 хувиар буурсан байна. КОВИД-19 цар тархалттай холбоотойгоор дотоодын үйлдвэрлэл саарч, хилийн боомтуудын үйл ажиллагаа удааширснаар экспортын хэмжээ саарсан үзүүлэлт байгааг анхаарах хэрэгтэйг ажлын дэд хэсгийн хуралдаанаар хөндлөө гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.
Улстөр нийгэм
Явган хүний замыг шинэчлэхдээ ил кабелуудыг газар доогуур хонгилын системээр явуулж, борооны ус зайлуулах хоолойг шийднэ
Энэ онд нийслэлийн хэмжээнд 15 байршлын 186.839 ам метр явган хүний замыг шинэчилнэ. Ингэхдээ ил кабелуудыг газар доогуур хонгилын системээр явуулж, борооны ус зайлуулах хоолойг шийдэх зэрэг иж бүрэн тохижилтын ажлыг гүйцэтгэх юм.
Үүнтэй холбоотойгоор УБЗАА-ны Тохижилт, хог хаягдлын удирдлагын газрын дарга Г.Билгүүн “Энэ жилийн явган хүний замын ажлын онцлог нь газар дээгүүр ил гарсан кабелуудыг цэгцэлж, газар доогуур явуулна. Мөн Энхтайваны өргөн чөлөө дагуу автомашинд давуу байдалтай буюу явган зорчигчид ээлгүй хэд хэдэн байршил бий. Зогсоол байдлаар ашиглагддаг замууд нь сэлгэлтгүй бөгөөд буцаж ухарч гардаг учраас нэгдүгээр эгнээнд саад болохоос гадна явган зорчигчид зорчиход хүндрэлтэй байдаг. Тиймээс зам талбайг чөлөөлөн хүн төвтэй байдлаар явган замыг стандартын дагуу 3-4 метр өргөн болгож шинэчилнэ" гэлээ.
Түүнчлэн Энхтайваны өргөн чөлөө, Их тойруу, Бага тойруу, Их Монголын гудамж, Чингисийн өргөн чөлөө зэрэг хотын томоохон гудамж, замуудын нийт есөн байршилд явган хүний зам засварын ажил үргэлжилж байна.
НЗДТГ-ЫН ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЭЛ, ОЛОН НИЙТТЭЙ ХАРИЛЦАХ ХЭЛТЭС
Улстөр нийгэм
Өнөөдөр зарим автозамын хөдөлгөөнийг түр хязгаарлана
Монгол Улсад гадаадын өндөр хэмжээний зочин, төлөөлөгчдийн айлчлал хийгдэж байгаатай холбогдуулан энэ оны тавдугаар сарын 31-ээс зургаадугаар сарын 02-ны өдрүүдэд Хан-Уул, Сүхбаатар, Чингэлтэй, Баянзүрх дүүргийн нутаг Их Монголын гудамж, Олимпийн гудамж, Энхтайны өргөн чөлөө, Наадамчдын гудамж, Чингисийн өргөн чөлөө зэрэг гудамж замуудын хөдөлгөөнийг түр хугацаанд хязгаарлаж хамгаалалт, зохицуулалт хийгдэнэ.
Иргэд та бүхэн цагдаагийн алба хаагчийн хууль ёсны шаардлагыг биелүүлж, бусдад хүндэтгэлтэй хандан, замын хөдөлгөөний дүрмийг баримталж, хөдөлгөөнд соёлтой оролцоно уу.
ЗАМЫН ХӨДӨЛГӨӨНИЙ УДИРДЛАГЫН ТӨВ
Улстөр нийгэм
УИХ-ын гишүүд Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тухай анхдагч хуулийн төслийг санаачлан боловсруулжээ
Хэвлэлийн бага хурлын эхэнд Монгол Улсынхаа нийт хүүхдүүд багачуудад ирэх ням гарагт тохиох хүүхдийн эрхийг хамгаалах олон улсын өдрийн мэндийг Улсын Их Хурлын гишүүн М.Бадамсүрэн дэвшүүлэв. Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Хүүхдийн эрхийн тухайн конвенцын “...тэгш оролцоотой хүүхэд хөгждөг, хөгжсөн хүүхэд хамгаалагддаг...” гэдэг зарчмыг удирдлага болгон Улсын Их Хурлын нэр бүхий гишүүд хамтран Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тухай анхдагч хуулийн төслийг боловсруулсан байна.
Хүүхдийн хөгжлийн асуудлыг зөвхөн ерөнхий боловсролын сургуулиудад даатгах биш, хүүхдийг хувь хүн болгох чиглэлээр олон талыг нь дэмжин хөгжүүлэх төрөл бүрийн хөтөлбөрүүдийг хичээлээс гадуур хэрэгжүүлэх, мөн хүүхдийн урлаг, спортын авьяас, ур чадварыг нээх, хөгжүүлэх үйл ажиллагаагаа дэмжих зорилгоор хуулийн төслийг боловсруулсан гэлээ. Хүүхдийн хөгжлийг дэмжихэд бүх нийтийн оролцоо хамгийн чухал гэдгийг М.Бадамсүрэн гишүүн онцлоод “Төсөл батлагдсанаар хүүхдийн хөгжлийн асуудлаар эцэг, эх, асран хамгаалагчид төрийн байгууллага, орон нутгийн байгууллагатайгаа хамтран ажиллах шаардлагатай болно. Хүүхэд хамгааллын тухай, Хүүхдийн эрхийн тухай хуулиудын зэрэгцээ хүүхдийн хөгжлийн асуудлыг бүх түвшиндээ чухалчлан анхаарч, бие даасан хуультай болгох нь зүйтэй хэмээн үзсэн” гэлээ. М.Бадамсүрэн гишүүн Дорнод аймгийн Засаг даргаар ажиллаж байх үеийнхээ туршлага, тус аймагт гурав дахь жилдээ амжилттай хэрэгжсэн төслийн үр дүнд үндэслэн, сайн туршлагыг улс орон даяар хэрэгжүүлэх зорилгоор хуулийн төслийг боловсруулснаа мэдээлэв.
Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Идэрбат хүүхдийн асуудал Монгол Улсад тэргүүн эгнээнд эрэмбэлэгддэг болохыг мэдээллийнхээ эхэнд дурдсан. Монгол Улс 1990 онд НҮБ-ын Хүүхдийн эрхийн конвенцод нэгдсэн бол 1996 онд Хүүхдийн эрхийн эрхийг хамгаалах тухай хуулийг баталсан, 2016 онд шинэчлэн баталсан, Хүүхэд хамгааллын тухай хуулийг 2024 онд баталсан нь парламент хүүхдийн эрхийг хангах, хамгаалах чиглэлээр эрх зүйн орчныг бүрдүүлж, сайжруулж, цаг үе, нөхцөл байдалтай уялдуулан өөрчилж, шинэчилж байдгийн илрэл хэмээв. Үргэлжлүүлэн тэрбээр "Хүүхдийн эрхийг хамгаалахын зэрэгцээ хөгжил, оролцоог нь дэмжих нь чухал. Тиймээс энэ асуудлыг төрийн бодлого болгон тодорхойлж, нийтээр хэрэгжүүлэхийн тулд бие даасан хууль батлах нь зүйтэй гэж бид үзсэн. Дорнод аймгийн сайн туршлага, онол, практикийн судалгаанд үндэслэн, хүн амын 40 орчим хувийг эзэлж буй 18 хүртэлх насны хүүхдүүдийнхээ хөгжлийг дэмжих асуудлыг улс орон даяараа анхаарах нь ёстой” гэв. Аливаа хуулийг батлах нь нэг хэрэг, амьдрал дээр хэрэгжүүлэх, хөрсөн дээр буулгах нь хамгийн чухал хэмээн Ц.Идэрбат гишүүн хэлээд, энэхүү хуулийн төслийг амьдралд нийцтэй, хэрэгжих бүрэн боломжтой байхыг тооцож тун нухацтай боловсруулсан талаараа мэдээлэл өгөв. Хүүхдүүд сурах эрхийнхээ хамт хөгжих бололцоог нь дэмжихийг насанд хүрэгчдээс, нийгмээс хүсдэг хэмээгээд энэ хэрэгцээ, шаардлагыг нь хангах зохицуулалтыг хууль эрх зүйн хүрээнд нээж өгснөөр улсын болон орон нутгийн төсөв, хөрөнгийг хүүхдийн хөгжлийг дэмжихэд хуваарилах боломж бүрдэх ач холбогдолтойг тодотгосон юм.
Хүүхэд бол улс орны ирээдүй, үнэт зүйл, баялаг гэдгийг тооцож тэднийгээ зөв зохистой мэдлэг, мэдээллээр хангаж, хөгжүүлэх, улмаар нийгэмтэйгээ харилцах төрөл бүрийн чадварыг сургах нь чухал гэдгийг Д.Ганмаа гишүүн хэлсэн. Хүүхдүүдэд зөв мэдээлэл хүргэж, зөв дадалтай болгон хүмүүжүүлснээр гэр бүлд нөлөөлөх, улмаар нийгмийн эрүүл мэндийг хамгаалах чиглэлд эерэг үр нөлөө бий болгох боломжтойг жишээ дурдан тайлбарласан. Хэвлэлийн бага хурлын үеэрх мэдээллийнхээ төгсгөлд тэрбээр “Бидний санаачилсан хуулийн төсөл батлагдаж, хэрэгжсэн тохиолдолд монгол хүүхэд бүр хөгжих тэгш боломжоор хангагдаж, өндөр хөгжилтэй улс орнуудын хүүхэд багачуудтай адил зөв мэдлэг, мэдээллийг авах боломжтой болно. Хүүхдийн хөгжилд бүх нийтээрээ дэмжлэг үзүүлснээр нийгэмд олон эерэг үр нөлөө бий болдог. Засгийн газраас 2026 оныг “Боловсролын жил” болгон зарласан, тэгвэл Улсын Их Хурлын гишүүдийн санаачлан боловсруулсан Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төслийг парламент баталвал цаг үеэ олсон төрийн оновчтой шийдвэр болох юм” гэлээ.
Аливаа нийгмийн цөм нь хүүхдийн хөгжил, боловсрол байдгийг Г.Лувсанжамц гишүүн тэмдэглэв. Нийслэл, орон нутгийн захиргаа, нийгмийн бүх түвшиндээ хүүхдийн эрхийг хамгаалахаас гадна хөгжлийг нь дэмжих ёстойг онцлоод “Цаашдаа төсөв, улсын хөгжлийн төлөвлөгөөгөө зам гүүр барихад бус хүүхэд хамгаалал, хөгжлийг дэмжих чиглэлд төлөвлөж байх нь зохистой. Төрийн бодлогын төвд хүн байх ёстой. Энэ зарчмын байр суурийнхаа дагуу хуулийн төслийг хамтран боловсрууллаа. Хүүхдийн эрхийг хамгаалах олон улсын өдрөөр хүүхдүүдээ чихэр, жимсээр дайлаад өнгөрүүлэх биш, эрхийг нь хамгаалж чадаж байгаа юу, хөгжүүлэхэд нь гар бие оролцож чадаж байна уу гэдгээ бодож, дүгнэдэг байх нь зүйтэй. Монгол Улс бол хүүхэд, залуучуудын улс. Хүнээ, хүүхдээ хөгжүүлж байж бидэнд улсын хөгжлийг ярих боломж бүрдэнэ гэдгийг ойлгож, гэр бүл төдийгүй төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагууд, нийтээрээ хүүхдийг хамгаалах, хөгжлийг нь дэмжих үүрэгтэй гэдгээ цаг ямагт санаж байх ёстой” гэлээ.
Ийнхүү Улсын Их Хурлын гишүүд Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тухай анхдагч хуулийн төслийг боловсруулсан талаарх мэдээллээ танилцуулсны дараа хэвлэлийн бага хуралд оролцсон сэтгүүлчдийн сонирхсон асуултуудад хариулт өгөв хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.
