Шударга мэдээ
Ноён уулын улсын тусгай хамгаалалтын хэрэгжилтийн талаарх хэлэлцүүлэг боллоо

Улсын Их Хурлын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн Байнгын хорооноос 2019 оны зургаадугаар сарын 27-ны өдөр Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн биелэлтийн талаар болон Төв, Сэлэнгэ аймгийн нутаг дэвсгэрт орших Ноён уулын улсын тусгай хамгаалалтын хэрэгжилтийн талаарх хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа.
Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны дарга Х.Болорчулуун хэлэлцүүлгийг нээж хэлсэн үгэндээ, Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн биелэлт болон Төв, Сэлэнгэ аймгийн нутаг дэвсгэрт орших Ноён уулын улсын тусгай хамгаалалтыг өргөжүүлэх асуудлаар иргэд, төрийн бус байгууллагаас удаа дараа нийтийн сонсгол, хэлэлцүүлэг хийх хүсэлт, өргөдөл ирүүлсэн. Гэвч нийтийн сонсгол зохион байгуулахад Байнгын хороогоор хэлэлцүүлэх зэргээр холбогдох хуулийн зохицуулалттай байдгийг тодотгов. Улсын Их Хурлаар Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг хэлэлцэж байгаа хэдий ч Байнгын хорооны зүгээс иргэд, төрийн бус байгууллагуудынхаа хүсэлтийг хүндэтгэн хэлэлцүүлэг хийхээр болсныг онцолсон.
Хуралдаанд Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Монгол Улсын Ерөнхийлөгийн Иргэний нийгэм, хүний эрхийн бодлогын зөвлөх Г.Уянга болон Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам, Ашигт малтмал, газрын тосны газар зэрэг холбогдох байгууллагуудын албан тушаалтан, төрийн бус байгууллагын төлөөллүүд оролцлоо.
Хэлэлцүүлгийн эхэнд, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Хүрээлэн буй орчин, байгалийн нөөцийн удирдлагын газрын дарга П.Цогтсайхан “Гол мөрний урсац бүрдэх эх, усан сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх ашиглах тухай хуулийн биелэлт, түүний хэрэгжилт, Ноён уулын улсын тусгай хамгаалалтай газар”-ын талаар мэдээлэл хийв.
Тэрбээр мэдээлэлдээ, Гол мөрний урсац бүрдэх эх, усан сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий хилийн заагийг Засгийн газрын 2011 оны 174 дүгээр, 2012 оны 194 дүгээр тогтоолоор тогтоосон. Гол мөрний урсац бүрдэх эхээс Монгол Улсын нийт нутаг дэвсгэрийг хамруулан гол мөрний усны бүтцийн 70 гаруй хувь нь бүрэлдэн бий болдог. Эндээс 18 аймгийн 109 талбай, 6950 цэгт газар зүйн солбилцолд талбай тус бүрийн хилийг 6958 газарт тогтоосон. Мөн усан сан бүхий газрын хамгаалалтын бүсийг 21 аймгийн 314 сумын нутагт судалгаа хийж 89 мянга гаруй км кв талбайг хамгаалалтад авч, усны мэдээллийн санд оруулсан. Усан сан бүхий энгийн хамгаалалтын бүсийг улсын хэмжээнд тогтоож 3335 талбайн 2,8 сая газар зүйн цэгийн солбилцлыг тогтоосон.
Үргэлжлүүлэн Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Уул, уурхайн үйлдвэрлэл, технологийн хэлтсийн дарга Д.Хангай “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн биелэлтийн талаар” мэдээлэл хийсэн.
Уг хууль нь 2009 онд батлагдсан бөгөөд уг хуулийн үйлчлэлд 656 ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл байдгаас 530 нь ердийн буюу ашигт малтмал, 126 нь түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл хамрагдсан байна. Хуулийг хэрэгжүүлэх хүрээнд Засгийн газрын зүгээс нийт 9 тогтоол гаргасан бөгөөд эдгээр нь урт нэртэй хуулийн хил заагийг өөрчилсөн тогтоол юм. Хуулийн үйлчлэлд хамрагдсан 530 тусгай зөвшөөрлөөс Засгийн газрын 289 дүгээр тогтоолоор давхцалгүй болсон 165, цуцлагдсан 83, Засгийн газрын тогтоолоор бүрэн чөлөөлөгдсөн 56, стратегийн ордын 16, Усан сан бүхий газрын хилийн заагтай давхцалтай эсэхийг хасуулах шаардлагатай 33, энгийн хамгаалалттай бүсэд олборлолт явуулсан эсэх дүгнэлт гаргах 29, Ойн тухай хуулиар зохицуулагдах 39, цуцлагдах шаардлагатай 51, таван талт гэрээ байгуулах боломжтой 58 тусгай зөвшөөрөл байна.
Олборлолт явуулсан нь нотлогдохгүй байгаа 21, Засгийн газрын 2011 оны 174 дүгээр тогтоол гарснаас хойш олгогдсон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл болон энгийн хамгаалалтын бүстэй давхцалтай байгаа хэсэгт өөрчлөлт оруулж тусгай зөвшөөрлийн солбицолд өөрчлөлт оруулах тус бүр зургаан зөвшөөрөл байгаа аж. Үүнийг ажлын хэсэг газар дээр нь үзэж, танилцах шаардлагатай байна гэж Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Уул, уурхайн үйлдвэрлэл, технологийн хэлтсийн дарга Д.Хангай илтгэлдээ дурдсан.
Мөн тэрбээр, Ойн тухай хуулиар зохицуулагдах 39 тусгай зөвшөөрөл байгаа. Ойн сан бүхий газарт олгосон ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь Ойн тухай хуулийн 8.6, 29 дүгээр зүйл, 30.2, 42.1.5-д заасныг хэрэгжүүлэхийг “Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай” хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.1 дэх хэсэгт заасан. Гэхдээ энэ хууль батлагдахаас өмнө олгосон бол гэдгийг онцолж өгсөн. Үүнд 34 ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хамрагдаж байна. Одоогийн байдлаар тус яамны сайдын 2016 оны 03 сарын 04-ний А/67, 2016 оны 04 сарын 05-ны А/96 тоот тушаалуудаар ойн сан бүхий газрын хилийн заагтай давхцалтай 12 ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайд үйл ажиллагаа явуулахыг зөвшөөрсөн гэж байлаа.
Шинжлэх ухааны академийн Түүх, археологийн хүрээлэнгийн Хүрэл, төмрийн судалгааны салбарын эрдэм шинжилгээний ахлах ажилтан Н.Батболд “Ноён уулын Хүннүгийн дурсгалын археологийн судалгаа” илтгэлдээ энэ хэсгийн газар нутгийг тусгай хамгаалалтны бүсийг тогтоосон ч орчны бүсийг тогтоож чадаагүй гэдгийг онцлоод, хил залгаа байгаа тусгай зөвшөөрөлтэй компаниудын асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай гэж байлаа. Мөн Ноён уулын булш, бунхныг ухах асуудал ихээр гарч байгаа бөгөөд салбарын зүгээс энэ хэсэгт хамгаалалтын захиргаа байгуулахаас гадна аялал жуулчлалтай холбоотойгоор судалгааны төв, жижиг музей байгуулах сонирхолтой байгаагаа дурдсан.
“Онги голынхон хөдөлгөөн” Төрийн бус байгууллагын тэргүүн Ц.Мөнхбаяр “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн хэрэгжилт-шийдэл”, “Их цааз Их эргэлт” Төрийн бус байгууллагын Удирдах зөвлөлийн гишүүн Б.Батсайхан “Монгол Улс дэлхийн цэвэр усны нөөцийг бүрдүүлэхэд онцгой газар болохын хувьд төрийн бус байгууллага, төрийн байгууллага, олон улсын байгууллагуудын хамтын ажиллагаа” сэдвээр тус тус илтгэлт тавьсан.
Хэлэлцүүлэг илтгэлтэй холбогдсон асуулт, хариултаар үргэлжилж, оролцогчид санал хүсэлтээ илэрхийлэв. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ Гол мөрний урсац бүрдэх эх, усан сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх ашиглах тухай хуулийг батлуулахад эхнээс нь хамтарч ажилласан хүмүүс энд цугласныг тодотгохын зэрэгцээ уг хууль батлагдсаны дараа 2010, 2011 онд усны тооллогоор гол горхи сэргэсэн үзүүлэлттэй байсныг дурдав. Гэвч 2012 оны парламент уг хуулийн дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулан баталсан төдийгүй, урт нэртэй хуулийг хэрэгжүүлэхдээ бүх шатандаа дургүйд хүчгүй гэдэг байдлаар хандаж ирснийг онцолж байлаа.
Мөн Ерөнхийлөгийн Иргэний нийгэм, хүний эрхийн бодлогын зөвлөх Г.Уянга хэлсэн үгэндээ, Ноён уулаа аварч үлдэх хэд хэдэн шалтгааны нэг нь дэлхийн бүх улс гүрэнд түүхээ урагшлуулах том амбиц байдаг. Гэтэл эртний түүхтэй, төрт ёстой улсын нэг нь монголчууд байсны баталгааг Ноён уулын дурсгал харуулж байгааг онцлохын зэрэгцээ Ноён уулруугаа дайрч байгаа нь төргүй болсны батлагаа гэдгийг онцолж байв. Түүнчлэн хэлэлцүүлэгт оролцогчид, төрийн бус байгууллагуудын төлөөллийнхөн Хүннүчүүдийн удмыг залгасан монголчуудын түүх, архелогийн үнэт олдвортой дурсгалт газраа бүхлээр нь, онгон дагшнаар нь авч үлдэхийн төлөө төрийн байгууллага бидэнтэй хамртан, хүч хавсран ажиллах шаардлагатай гэдгийг анхааруулахын зэрэгцээ Ноён уулын алтыг ухахгүйгээр монголчууд өлсөж үхэхгүй амьдсаар байх болно гэх байр суурийг илэрхийлсэн.
Хэлэлцүүлгийн төгсгөлд илтгэл болон хөндөгдсөн асуудал, оролцогчдын саналыг нэгтгэж, Байнгын хорооноос зөвлөмж гаргахаар тогтов.
Шударга мэдээ
Монгол Улс Олон улсын цоохор ирвэсийн холбоонд гишүүнээр элсэнэ
Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2025 оны аравдугаар сарын 15-нд боллоо. “Олон улсын цоохор ирвэсийн холбоонд Монгол Улс элсэхийг дэмжих тухай” Засгийн газрын тогтоолын төслийг хэлэлцэн дэмжлээ.
Манай улсын хувьд тус холбооны гишүүн болсноор монгол орны цоохор ирвэс, түүний амьдрах орчныг хамгаалах, ирвэстэй нутагт амьдардаг иргэд, малчдын амьдралын чанарыг дээшлүүлэх ач холбогдолтой ажээ.
БНЭУ муурын төрлийн амьтдыг хамгаалах зорилгоор “Олон улсын том муурын холбоо” байгуулах санаачилга дэвшүүлж, Монгол Улсын тус санаачилгад нэгдэн орох хүсэлтийг 2023 онд анх ирүүлжээ.
Шударга мэдээ
Угаар мэдрэгчийг унтраахгүйгээр агаар сэлгэлт хийвэл дохио автоматаар зогсоно
Нийслэлийн Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв нь 122 мянган айлд суурилуулсан алсын зайн дамжуулагчтай угаарын хий мэдрэгч төхөөрөмжид 24 цагаар хяналт тавин ажилладаг.
Энэ талаар холбогдох албаныхнаас тодрууллаа.
“Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв” ОНӨААТҮГ-ын дарга Б.Баттулга “ТҮХТ нь нийслэлийн хэмжээнд долоон дүүрэгт нийт 176 мянган өрхөд угаарын хийнээс урьдчилан сэргийлэх болон авран хамгаалах мэдээлэл өгч ажилладаг. Мөн өрхүүдийн яндан, зуухны битүүмжийг шалгаж, засвар үйлчилгээ үзүүлж байна. Хяналтын төвийн хувьд айл өрхүүдийн агаарын чанар муудсан, угаарын хий илэрсэн мэдээллийг хүлээн авч тухайн айл, иргэнд сэрэмжлүүлдэг. Айл өрхүүд зуухаа удаан галлаагүй байснаас үүдэн яндан хоолойны битүүмж алдагдсанаас угаарын хийн эрсдэл үүсдэг” гэлээ.
“Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв” ОНӨААТҮГ-ын дэлгэцийн оператор Д.Сувд “Нийслэлийн Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв 24 цагийн турш дөрвөн ээлжээр ажиллаж, өрхүүдийн угаар мэдрэгчийг хянадаг. Өдрийн 12 цагийн хугацаанд нэг хүн 300–350 өрхийн дуудлагад хариу өгч, нийт 1200–1300 дуудлага хүлээн авч ажиллаж байна. Хүйтний улирал болж, галлагаа эхэлснээр түлшний таталт, утааны дуудлагууд их ирж байна. Тиймээс засварын дуудлагууд ч мөн давхар нэмэгдэж байгаа. Угаар мэдрэгч нь гэрийн агаарыг хянаж, түвшин ихсэхэд дуут дохио өгдөг. Зарим иргэд шөнийн цагаар дохио дуугарахад төвөгшөөгөөд унтрааснаас болж хяналтын төвд дохио ирэхээ больдог. Ингэснээр тухайн өрх угаартах эрсдэлтэй тул угаар мэдрэгчийг унтраахгүйгээр агаар сэлгэлт хийвэл дохио автоматаар зогсоно. Угаарын хий үнэргүй, харагддаггүй тул иргэд өөрсдөө мэдэх боломжгүй. Иргэд угаар мэдрэгчийн дуут дохио ирэхэд утсаа авахгүй байх, эсвэл хяналтын төвийн дугаарыг блок хийх тохиолдол гарч байна. Тиймд, иргэд 70119410 гэсэн дугаараас залгасан тохиолдолд заавал утсаа авах шаардлагатай гэдгийг анхааруулж байна” гэв.
“Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв” ОНӨААТҮГ-ын өрхийн зуухны инженер П.Анхбаяр “Угаар мэдрэгчийн баталгаа таван жил, тасралтгүй ажиллуулахад гурван жилийн баталгаатай. Ихэвчлэн механик эвдрэл болон хэрэглэгчийн хайхрамжгүй байдлаас угаар мэдрэгчийн гэмтэл үүсдэг. Төхөөрөмжийг монгол инженерүүд зохион бүтээсэн бөгөөд нарийвчлал, мэдрэх чадвар өндөр болсон.
Засвар үйлчилгээний хэлтэс долоон дүүрэгт ажиллаж, шаардлагатай айл өрхүүдийн пийшинг хөөлж, засварлаж байна. Өнөөдрийн байдлаар 2500 гаруй дуудлага ирж, 2384 айлд үйлчилгээ үзүүлээд байна. Стандартын шаардлага хангаагүй зуух хэрэглэснээс болж угаарын хий үүсэх тохиолдол ихэссэн. Нийт 176 мянган өрхөөс 39 мянга гаруй нь чанарын шаардлага хангаагүй зуух ашиглаж байна. Жишээлбэл, сайжруулсан түлшний шаталтын хугацаа найман цаг байдаг ч айл өрхүүд 5–6 цагийн дараа гал унтарсан гэж үзэн яндангаа хаадаг. Үүний улмаас угаарын хий үүсэж, хүчилтөрөгчийн дутагдалд ордог.
Угаар мэдрэгчийг тогтмол шалгаж, бат бөх газар байрлуулж, унтраахгүй байх шаардлагатай. Сонгинохайрхан дүүрэгт хамгийн олон дуудлага ирж байгаа бөгөөд 15 мянга гаруй угаарын тохиолдол бүртгэгдсэн. Эдгээрээс 644 өрхөд шөнийн цагаар угаарын түвшин аюултай хэмжээнд хүрч, хяналтын ажилтнууд газар дээр нь очиж, авран хамгаалсан. Нийслэлийн долоон дүүрэгт хариуцсан хяналтын багууд ажиллаж, угаарын хий илэрсэн айлд утсаар болон биечлэн очиж сэрэмжлүүлэг өгдөг. Утас холбогдохгүй бол хажуу айл руу холбогдож, шаардлагатай тохиолдолд жижүүрийн баг очин ажиллаж байна” гэлээ.
Шударга мэдээ
Хүннү хотын 127.4 км авто замын бүтээн байгуулалт 30 хувьтай үргэлжилж байна
Нийслэл Улаанбаатар хотын хүн амын төвлөрлийг сааруулах, бүс нутгийн тэнцвэртэй хөгжлийг хангах зорилгоор “Хүннү” хотыг Богд хан уулын өвөрт, Хөшигийн хөндийд төлөвлөсөн.
Энэхүү хот нь Улаанбаатар хотоос 53 км, Төв аймгийн Зуунмод хотоос 10 км зайд, “Чингис хаан” олон улсын нисэх буудлын орчимд байрших бөгөөд нийт 150,000 хүн ам, 80,000 орчим ажлын байр, 10.5 сая м.кв барилгажих талбайтай байх юм.
Хүннү хотод төрийн байгууллагуудын цогцолбор, эдийн засгийн чөлөөт бүс, их дээд сургууль, оюутны хотхон, тээвэр ложистикийн нэгдсэн төв зэрэг олон чиг үүрэг бүхий шинэ төв болгохоор төлөвлөсөн бөгөөд олон улсын жишигт нийцсэн, байгаль орчинд ээлтэй “Ногоон” хот болох юм.
Хүннү хотын Хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, ажлын зураг төслийн дагуу 2022 оноос хойш хотын дэд бүтцийн эх үүсвэрийн бүтээн байгуулалтын ажлууд хэрэгжиж, цахилгаан хангамж 86%, ус хангамж 80%, үерийн хамгаалалтын суваг 75%, мэдээлэл холбооны сүлжээ 65%, ариутгах татуурга 10%, дулаан хангамж 10 % -ийн гүйцэтгэлтэй үргэлжилж байна.
Төслийн хүрээнд Нийслэлийн төсвийн хөрөнгөөр эхний ээлжинд 127,4 км зам барихаар төлөвлөгдсөн бөгөөд замын ажлын зураг төсвийг “ХЗТ автозам” ХХК гүйцэтгэж байна.
Нийт 127,4 км замаас эдийн засгийн чөлөөт бүсэд 24,6км, олон нийтийн төвд 6,4км, хотын төв засаг захиргааны бүсэд 77,8 км, их сургууль оюутны хотхон өндөр технологийн бүсэд 2,2 км, тээвэр логистикийн бүсэд 16,4 км зам тус тус төлөвлөгдсөн. Ажлын гүйцэтгэл 30 хувьтай хэрэгжиж байна.
-
Цаг үе2023/03/29
Богдхан төмөр замын трассын нийт урт нь 144.9 км байна
-
Цаг үе2025/05/01
“Баруун Сэлбэ” үйлчилгээний төвийн 1222 ам метр талбайг нийслэлийн өмчид буц...
-
Урлаг спорт2019/07/29
Өв соёл, эв нэгдэл, авьяасаар хөглөгдсөн "Мөнгөн хараацай - 2019
-
Цаг үе2023/11/17
Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал сайн